Tags
"Πάσχα του 1916", Easter 1916, Irish revolution, Ιρλανδία, ιρλανδική ποίηση, ξένη ποίηση σε νεοελληνική μετάφραση, William Butler Yeats
Σε παλαιότερο κείμενό μας σε αυτό το ιστολόγιο επιχειρήσαμε να αναλύσουμε συνοπτικά το ποίημα με το οποίο ο W. B. Yeats εξωτερίκευσε την αμφιθυμία του για το ιρλανδικό κίνημα και ειδικά για την εξέγερση που σημειώθηκε το Πάσχα του 1916. Στη σημερινή ανάρτηση αποπειρώμαι να μεταφράσω το απαιτητικό αυτό ποίημα.
Αφιερώνω τη μετάφραση στους παλιούς μου μαθητές από το American International School in Cyprus, που διδάχτηκαν τότε το ποίημα στο μάθημα των Αγγλικών, αλλά το συζητούσαν συχνά και μαζί μου, επιχειρώντας να ανακαλύψουν τι είναι τελικά αυτό που ένωνε κα τι αυτό που ξεχώριζε τον ιρλανδικό από τον κυπριακό αγώνα…
Λωτοφάγοι 
Pingback: “Λωτοφάγοι”: Γενικό ευρετήριο | Λωτοφάγοι
Pingback: Ένα ακόμη ευρετήριο… | Λωτοφάγοι
Pingback: William Butler Yeats (1865-1939): “Easter 1916″ | Λωτοφάγοι
Άκρως ενδιαφέρουσα αυτή η ανταλλαγή απόψεων. Σ’ευχαριστώ που μπήκες στο κόπο να μου εξηγήσεις τη λογική των επιλογών σου. Χρόνια πολλά και σε σένα και στην οικογένειά σου!!!
LikeLike
Εγώ σ’ ευχαριστώ για τον χρόνο και τα σχόλια! Αυτή είναι άλλωστε και η σκοπιμότητα ενός ιστολογίου!
LikeLike
Αντώνη, εξαιρετική προσπάθεια να τηρηθεί ο ρυθμός και να πετύχεις ομοιοκαταληξία. Πολύ καλό το γενικό αποτέλεσμα. Κατανοώντας αυτή σου την έγνοια, κατανοώ παράλληλα κάποιες μεταφραστικές σου επιλογές. Θα μου επιτρέψεις ωστόσο κάποιες παρατηρήσεις, χωρίς καμιά διάθεση να το παίξω αυθεντία. Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα. Εξάλλου, δεν υπάρχει πιο δύσκολο και απαιτητικό πράγμα από την λογοτεχνική μετάφραση και δεν είναι τυχαίο που τα κατάφεραν μόνο φτασμένοι ποιητές ( λ.χ Καρυωτάκης, Ρίτσος, Σεφέρης).
Με την άδειά σου, θα ήθελα να παρατηρήσω τα εξής και διόρθωσέ με όπου κάνω λάθος ή παρερμηνεύω..
Νομίζω ότι στην προσπάθειά σου να μεταδώσεις την ειρωνεία επέλεξες μια καβαφική επιτήδευση στην έκφραση. Η γλώσσα του πρωτοτύπου δεν έχει το στήσιμο εκείνο, αλλά με απλές καθημερινές εκφράσεις με επαναλήψεις, με αντιστροφές της φυσικής σειράς των λέξεων, το ομιλών υποκείμενο, με λυρισμό και κυνισμό κατορθώνει να μεταδώσει την ατμόσφαιρα εκείνης της εποχής.
Συγκεκριμένες παρατηρήσεις:
(α) “I have met them at close of day” Γράφοντας : «συναντηθήκαμε» , και όχι τους συνάντησα, χάνεται η διάσταση της παρατήρησης του ποιητικού βλέμματος.
(β)” polite meaningless words”: Φράση που επαναλαμβάνεται. Δεν έπρεπε να αλλάξεις τη σειρά των λέξεων… εφόσον επιλέγει να προτάξει το «ευγενικό», υπάρχει προφανώς κάποιος λόγος..
(γ)” But lived where motley is worn” : Κατα λέξην: “εκεί που φοριούνται τα παρδαλά” = ζούμε σε τόπο και χρόνο παρδαλο; Καλή επιλογή, πως προέκυψε όμως το “χρόνος”;
(δ)”A terrible beauty is born”. = Προσωπικά θα προτιμούσα το «μια απαίσια ομορφιά» καθώς αποδίδει πιο εμφαντικά τόσο την αντίθεση, όσο και την απαξίωση.
(ε)”So sensitive his nature seemed”, Τόσο ευαίσθητη φαινόταν η φύση του
“So daring and sweet his thought”. Τόσο τολμηρή και γλυκιά η σκέψη του
Προτιμώ αυτή την απόδοσή παρά το δικό σου ” Η φύση του έμοιαζε τόσο αισθαντική,
Εύτολμη τόσο η σκέψη του κι ευγενική”. Σ’αυτή την περίπτωση , προτιμώ δηλαδή κατα λέξιν μετάφραση, με την επανάληψη και την ισοδυναμία των εκφράσεων των στίχων.
(στ) “Θυσία πέρα απ᾽ το μέτρο κάνει
Πέτρα την καρδιά μας.
Ω, πότε αλήθεια λέμε φτάνει;” Πολύ καλή προσπάθεια να διατηρήσεις τον διασκελσμό. “Το πέρα απ’το μέτρο” όμως για το “Too long a sacrifice” παραπέμπει αλλού και όχι στη διάρκεια. Εισήγηση: Πολύ αν διαρκέσει η θυσία/ Μπορεί την καρδιά να την κάνει πέτρα”
(ζ) Και πάλι μια περίπτωση όπου η κατα λέξιν μετάφραση, είναι αναγκαία:
No, no, not night but death; Όχι, όχι, όχι νύχτα αλλά θάνατος
Was it needless death after all? Ήταν άραγε αχρείαστος ο θάνατος;
Αντιθέτως, το δικό σου : “Όχι, δεν είν᾽ η νύχτα, είν᾽ ο χάρος·
Άσκοπο να ᾽τανε θαρρείς του χάροντα το φίλεμα”, ακούγεται (παλαμικά)ωραία, δεν στερείται ποιητικότητας, αλλά ξεφεύγει από εκείνη τη λιτότητα στην έκφραση, χάνονται οι επαναλήψεις και η δυναμική του στίχου.
Αυτά είχα να σου εισηγηθώ με το θάρρος που μου δίνει η κίνησή σου να “κοινωνήσεις” αυτή σου την μεταφραστική προσπάθεια, σε ένα διαδραστικό επικοινωνιακό μέσο, με τη δυνατότητα δημοσίεσης σχολίων. Επιτρέποντας στους αναγνώστες να κάνουν κάτι που τα έντυπα κείμενα δεν το επιτρέπουν: να επικοινωνήσουν με τον συντάκτη, το συγγραφέα, τον ποιητή :))))
LikeLike
Σ᾽ ευχαριστώ για τα ενδελεχή σχόλια και χαίρομαι που γενικώς σε ικανοποίησε το αποτέλεσμα!
Καταλαβαίνω αυτό που λες για το θέμα της πιστότητας. Είμαι βέβαιος όμως πως στις πλείστες των περιπτώσεων η κατά λέξη μετάφραση δεν είναι καλή ιδέα. Είπε άλλωστε κάποιος πως η μετάφραση είναι σαν τη γυναίκα σου: αν είναι όμορφη, δεν είναι πιστή, κι αν είναι πιστή δεν είναι όμορφη!
Κάποιες επιμέρους παρατηρήσεις στα σημεία που θίγεις:
A terrible beauty is born: το αγγλικό terrible δεν ισοδυναμεί με το δικό μας “απαίσιος”, αλλά ακριβώς με το “τρομερός”, “φοβερός”. Εξάλλου, το νόημα εδώ είναι ακριβώς ότι από την επανάσταση προέκυψε κάτι θαυμαστό, που προκαλεί τρόμο (όχι αποτροπιασμό) εξαιτίας του μεγέθους του, του μεγαλείου του, το οποίο ενίοτε είναι πέρα από τον έλεγχο των ανθρώπων που το ξεκίνησαν.
too long a sacrifice: Εκ πρώτης όψεως θίγεται η διάρκεια, ναι, αλλά το πρόβλημα του Yeats είναι γενικώς τα ΟΡΙΑ: πού, πότε και πώς σταματά κανείς τον αγώνα; Πού, πότε και πώς ο αγώνας καθίσταται προβληματικός, ακριβώς επειδή συνεχίζεται πέρα απ᾽ τα όρια;
needless death: οι επαναλήψεις διατηρούνται στον βαθμό του εφικτού (δηλαδή στον βαθμό που δεν μετατρέπεται το ελληνικό κείμενο σε κάτι αφόρητα πεζό και άρρυθμο), το ίδιο και οι παρηχήσεις (χάρος, χάροντα). Εδώ όμως, έχεις δίκιο, χρειαζόταν ένα ακόμη όχι. Θα το διορθώσω σε: όχι, δεν είναι η νύχτα, όχι· είν᾽ ο χάρος.
Όσο για τους καβαφικούς και παλαμικούς αποήχους που διακρίνεις: αχνοί είναι και μάλλον ανεπαίσθητοι (σίγουρα δεν ήταν εσκεμμένοι), αλλά ούτως ή άλλως κάτι τέτοιο είναι αναπόφευκτο σε μια διαγλωσσική ποιητική μετάφραση· μετακένωση είναι άλλωστε, όχι μόνο του λόγου αλλά και της αισθητικής. Το μεταφρασμένο ποιητικό κείμενο πρέπει να αντηχεί ποιητικά στη συνείδηση του νέου κοινού του, αλλιώς η μετάφραση είναι απλά “φιλολογική” (δηλαδή ξερή μεταφόρτωση του νοήματος, χωρίς ποιητική αξία).
Χρόνια πολλά!
LikeLike
Pingback: Οι “Λωτοφάγοι” και η σύγχρονη λογοτεχνία (ελληνική και ξένη): μια καταγραφή | Λωτοφάγοι