Μια ακόμη συνομιλία με τον ποιητή Κυριάκο Χαραλαμπίδη

Tags

"Γλυκό του Κουταλιού", σύχρονη κυπριακή ποίηση, Κυριάκος Χαραλαμπίδης

Με την άδεια της συζύγου μου, Έρικας Χριστοδουλίδου, αναδημοσιεύω εδώ μια συνομιλία που είχε η ίδια και οι μαθητές του Γυμνασίου Ακροπόλεως με τον ποιητή Κυριάκο Χαραλαμπίδη. Στη συνέντευξη συμμετείχαν μαθητές των τμημάτων Β1, Β3 και Β4. Κάποιες από τις ερωτήσεις των παιδιών έχουν την αναζωογονητική αφέλεια της παιδικότητας, άλλες είναι βαθύτερες. Όλες όμως είναι τόσο ουσιαστικές, που οι απαντήσεις που προκάλεσαν έχουν ενδιαφέρον όχι μόνο για τα παιδιά που διδάσκονται τα ποιήματά του στο Γυμνάσιο και τους καθηγητές τους, αλλά, κάποιες από αυτές τουλάχιστον, ακόμη και για τους ειδικούς μελετητές του έργου του ποιητή.

[Η συνέντευξη πρωτοδημοσιεύθηκε στο μαθητικό περιοδικό του Γυμνασίου Ακροπόλεως το 2011]

Κύριε Χαραλαμπίδη, θα θέλαμε να μας πείτε ποια είναι η κύρια πηγή της  έμπνευσής σας.

Η ποίηση και γενικότερα η λογοτεχνία είναι για μένα μία κατάσταση βιολογική. Η γραμμή της έμπνευσής μου είναι ένα άνοιγμα, ένα τόξο, που ξεκινά από την έννοια της πατρίδας και καταλήγει στον οικουμενικό άνθρωπο. Ένα έργο είναι πραγματικό, όταν έχει ρίζες. Για να είναι ένας ποιητής οικουμενικός, θα πρέπει να είναι και εθνικός.

Τον τίτλο ενός ποιήματος τον σκέφτεστε αφού ολοκληρώσετε το ποίημα ή καταλήγετε στον τίτλο και βασίζετε το ποίημα πάνω σ’ αυτόν;

Και τα δύο μπορούν να συμβούν. Δεν υπάρχει βασιλική οδός στην ποίηση. Από μία λέξη του ποιήματος μπορεί να μου δοθεί η έμπνευση για τον τίτλο ή το ποίημα μπορεί να τελειώσει και μετά από μήνες να βρεθεί ο τίτλος. Ο τίτλος είναι κάτι σαν το κεφάλι του ποιήματος. Μέσα από τον τίτλο πρέπει να εκφράζονται όλοι οι στίχοι.

Τι αισθάνεστε όταν γράφετε στίχους;

Η ποίηση είναι «μία ξαφνική διεύρυνση της ευαισθησίας», όπως αναφέρει ο Τ.S. Eliot. Με το μυαλό προχωράμε και εκφράζουμε βαθιά αισθήματα που αφορούν τη νόηση. Αυτό ακριβώς κάνω και όταν γράφω στίχους.

Πώς αξιοποιείτε τον ελεύθερό σας χρόνο;

Σκέφτομαι και ζω ποιητικά! Στον ελεύθερό μου χρόνο συνήθως γράφω στίχους. Η ποίηση είναι για μένα κανόνας ζωής. Η πορεία μου είναι η ποίηση. Μέσω αυτής λειτουργώ, αισθάνομαι, σκέφτομαι! Αυτά είναι για μένα ανάγκες βιωτικές. Η σκέψη μου πολλές φορές εμπλουτίζεται και από την παιδική αθωότητα.

Σπουδάσατε Ιστορία και Αρχαιολογία και παρακολουθήσατε μαθήματα θεάτρου στην Αθήνα, αλλά τελικά σας κέρδισε η ποίηση. Αφοσιωθήκατε ολοκληρωτικά σ’ αυτήν ή συνεχίσατε να ασχολείστε και με τα υπόλοιπα;

Το ένα μπολιάζει το άλλο. Το ίδιο συμβαίνει και με την Τέχνη. Είχα ανησυχία για τη γνώση γι’ αυτό και συνδύασα Ιστορία, Αρχαιολογία, Θέατρο και Ποίηση, για να πετύχω μία ολιστική γνώση.

Κερδίσατε κάποιου είδους βραβείο για τα ποίηματα που γράψατε;

Έχω κερδίσει πολλά βραβεία. Συγκεκριμένα πήρα τρείς φορές το Κρατικό βραβείο ποίησης στην Κύπρο. Κέρδισα το Αριστείο Γράμμάτων, το Κρατικό βραβείο Ελλάδος για την ποιητική μου συλλογή «Μεθιστορία»  το 1996. Βραβεύτηκα για τη μετάφραση του Ρωμανού Μελωδού, όπως επίσης και με το βραβείο Καβάφη.

Ποια ήταν τα πρώτα βήματά σας στην ποίηση;

Ξεκίνησα από πολύ μικρός. Πάντοτε ήμουν ο καλύτερος ποιητής της τάξης. Στο Πανεπιστήμιο, ο επίσημος ποιητής της χρονιάς μου. Στα πρώτα μου βήματα έγραψα συγκλονισμένος ένα ποίημα για τον Πετράκη Γιάλλουρο.

Από πού εμπνευστήκατε και γράψατε το ποίημα «Γλυκό του κουταλιού»;

Αυτό το ποίημα θα ᾽λεγα ανήκει στην κατηγορία των ποιημάτων μου για την κυπριακή τραγωδία. Το ποίημα δεν αναφέρεται συγκεκριμένα στην Αμμόχωστο. Προσπαθησα το ποίημα αυτό να έχει διαχρονικό χαρακτήρα. Εξάλλου δίνεται η εντύπωση ότι ο αφηγητής του ποιήματος επισκέφθηκε την κατεχόμενη πόλη. Η επίσκεψη αυτή είναι στη σκέψη μου και μόνο, αφού ποτέ δεν έχω επισκεφθεί τα κατεχόμενα από τη μέρα που άνοιξαν τα οδοφράγματα.

Ποια από τις συλλογές σας πίστευετε είχε περισσότερη επιτυχία και ποια πιστεύετε ότι δεν προσέχθηκε ιδιαίτερα από τους αναγνώστες;

Συλλογές μου που προσέχθηκαν ιδιαίτερα και είχαν ξεχωριστή επιτυχία ήταν αυτές που μελοποίησε ο Μάριος Τόκας, δηλαδή ως επί το πλείστον η «Αμμόχωστος Βασιλεύουσα». Οι συλλογές μου που δεν έχουν προσεχθεί ιδιαίτερα είναι οι πιο πρόσφατες, το «Δοκίμιν» και το “Κυδώνιον μήλον”. Ο λόγος είναι μάλλον η δυσκολία στην ποίηση. Πρόκειται για μία πολυεπίπεδη και φιλόδοξη ποίηση.

Γιατί δώσατε τον τίτλο «Γλυκό του κουταλιού» στο ποίημα αυτό που διδασκόμαστε στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας; Συμβολίζει κάτι συγκεκριμένο;

Γλυκό του κουταλιού, γιατί θα είναι γλυκειά η μέρα της επιστροφής. Το γλυκό του κουταλιού δηλώνει το σπιτίσιο γλυκό και παραπέμπει σε ένα στοιχείο του λαϊκού μας πολιτισμού. Το γλυκό αντιτίθεται με το αλμυρό της θάλασσας, απ’ όπου ήρθαν οι Τούρκοι.

Σε αρκετά από τα ποιήματα που γράψατε χρησιμοποιούνται κάποιοι χαρακτήρες. Μπορούν αυτοί να θεωρηθούν προσωπεία δικά σας;

Βεβαίως και χρησιμοποιώ προσωπεία προκειμένου να μην χρησιμοποιώ συνεχώς την αντωνυμία εγώ. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι τα ποιήματά μου είναι και αυτοβιογραφικά. Στο συγκεκριμένο ποίημα στο οποίο προαναφερθήκαμε, ο ποιητής υποδύεται τον άνθρωπο που έχει τον νόστο στην ψυχή του. Δε μιλά για τη δική του μητέρα αλλά για την οικουμενική μητέρα. Μία μητέρα-προσωπείο.

Τι σημαίνει  για σας η Αμμοχωστος και ποια θέση έχει στην ποίησή σας ;

Για μένα η Αμμμόχωστος συμβολίζει κάθε κατεχόμενο κομμάτι της πατρίδας. Η Κύπρος όλη είναι ένας συγκεκριμένος, ιδιαίτερος χώρος της ψυχής μου, όπως και κάθε Κυπρίου.

Γιατί δεν αναφέρεται πουθενά στο ποίημα «Γλυκό του κουταλιού» το όνομα και η εθνικότητα της ξένης γυναίκας;

Στόχος του ποίηματος είναι ο αθεράπευτος καημός για την πατρίδα. Δεν ήθελα σε καμία περίπτωση το ποίημα να γίνει σωβινιστικό. Θεωρώ ότι μη αναφέροντας την εθνικότητα της δίνω στο ποίημα διαχρονικότητα. Αποτελεί όμως έμμεση καταγγελία για την όλη κατάσταση.