Στο κείμενο που ακολουθεί συγκεντρώνονται οι πιο βασικές διαφορές ανάμεσα στην Παλαιά Κωμωδία (486-400 π.Χ.), την οποία γνωρίζουμε κυρίως από το έργο του Αριστοφάνη, και τη Νέα Κωμωδία (323 π.Χ. – 2ος αι. μ.Χ.), κυριότερος εκπρόσωπος της οποίας είναι για μας ο Μένανδρος.
Στην ανάρτηση αυτή συγκεντρώνονται δύο τηλεμαθήματα για την αρχαία κωμωδία (Παλαιά και Νέα), τα οποία έλαβαν χώρα στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, στις 20 και 27 Μαΐου 2016. Τα τηλεμαθήματα διδάχθηκαν στο πλαίσιο της Θεματικής Ενότητας ΕΛΛ 421: Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο ΙΙ (Κωμωδία) του πτυχιακού προγράμματος “Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό”.
Για να κατανοήσουμε πληρέστερα το έργο και να αντιληφθούμε πλήρως τη σημειολογία του διπλού του τίτλου, είναι πολύ σημαντικό να απαντήσουμε επιπλέον και στα ακόλουθα δύο ερωτήματα, τα οποία ο Sommerstein μοιάζει να αντιπαρέρχεται:
(α) Τι συνεπάγεται για την πρόσληψη του έργου το γεγονός ότι προτάχθηκε ο τίτλος Σαμία, ο οποίος και στο τέλος επικράτησε ως ο μοναδικός; Με άλλα λόγια, γιατί ο τίτλος κατέληξε να είναι Η Γυναίκα από τη Σάμο ή το Συμπεθεριό και όχι Το Συμπεθεριό ή η Γυναίκα από τη Σάμο; Πού τοποθετεί το θεματικό επίκεντρο του έργου ο τίτλος Σαμία και πού το μετατοπίζει ο τίτλος Κηδεία; Είναι ασύμβατοι μεταξύ τους οι δύο τίτλοι ή μήπως λειτουργούν παραπληρωματικά;
(β) Γιατί, αν σκοπός ήταν να υποδειχθεί η σημασία της γυναίκας από τη Σάμο στην εξέλιξη της πλοκής, χρησιμοποιήθηκε τίτλος που παραπέμπει στην εθνική της καταγωγή παρά στο κύριό της όνομα: με άλλα λόγια, γιατί Σαμία και όχι, π.χ., Χρυσίς;
Η συγκριτική εξέταση έργων του αρχαίου ελληνικού δραματολογίου είναι άσκηση πολύ διδακτική. Στο κείμενο που ακολουθεί συγκρίνουμε τις Νεφέλες του Αριστοφάνη και τη Σαμία του Μενάνδρου απαντώντας στα κάτωθι δύο ερωτήματα:
Ερώτημα 1ο: Τόσο οι Νεφέλες του Αριστοφάνη όσο και η Σαμία του Μενάνδρου έχουν ως επίκεντρο τη σχέση πατέρα-γιου. Το κάθε έργο, όμως, προσδίδει στο σύνηθες αυτό δραματικό μοτίβο τη δική του ιδιαίτερη χροιά. Σχολιάστε.
Ερώτημα 2ο: Χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τους δύο γέροντες, αφενός τον Στρεψιάδη των Νεφελών, αφετέρου τον Δημέα της Σαμίας, τεκμηριώστε την άποψη ότι οι κωμωδίες του Μενάνδρου, σε αντίθεση με αυτές του Αριστοφάνη, επιδιώκουν τον ψυχολογικό ρεαλισμό.
Οι πιο κάτω ερωτήσεις σκοπό έχουν να βοηθήσουν τους φοιτητές που μελετούν τη Σαμία σε πτυχιακό ή μεταπτυχιακό επίπεδο να εντοπίσουν τα σημαντικότερα κλειδιά ερμηνείας του κειμένου. Εύχομαι η ανάρτηση να φανεί χρήσιμη στους ενδιαφερόμενους!
O Μένανδρος, λοιπόν, εκθέτει στις κωμωδίες του πραγματικά προβλήματα, που αγγίζουν τις ζωές ανθρώπων, οι οποίοι ανάγονται μεν σε κωμικούς τύπους αλλά διαγράφονται με τρόπο που τους κάνει να θυμίζουν αληθινές, σχεδόν εξατομικευμένες προσωπικότητες. Φτάνουν, όμως, όλα αυτά, για να χαρακτηριστεί ο Μένανδρος «ρεαλιστικός»;
Οι αρχαίοι κριτικοί ομόφωνα αποφαίνονται ότι η αξία του Μενάνδρου έγκειται πρωτίστως στον ακριβή τρόπο με τον οποίο αναπαριστά τον βίο και την πολιτεία των ανθρώπων της εποχής του. Είναι γνωστό σε όλους μας το επίγραμμα του Αριστοφάνη του Βυζαντίου: ὦ Μένανδρε καὶ βίε / πότερος ἄρ᾽ ἡμῶν πότερον ἀπεμιμήσατο. Η κρίση αυτή δεν ήταν ούτε σπάνια ούτε μοναδική στην αρχαιότητα. Πόσο ακριβής είναι όμως και πώς οφείλουμε εμείς να την προσλάβουμε;
Πώς θα σας φαινόταν μια παράσταση του Δυσκόλου στην κυπριακή διάλεκτο;!!
Η αγγλόφωνη ομιλία που ακολουθεί εκφωνήθηκε στο πλαίσιο του συνεδρίου “Addressing Matters in Context”, που έλαβε χώρα στο Πανεπιστήμιο Κύπρου στις 27-29 Αυγούστου 2015.
Αναφερθείτε συνοπτικά στα πιο σημαντικά στοιχεία που ορίζουν τη σχέση της διονυσιακής λατρείας με τις απαρχές της τραγωδίας και του …
O Μένανδρος γενικά δεν πολυπαίζεται στη σύγχρονη ελληνική και την παγκόσμια σκηνή. Οι αιτίες είναι πολλές. Πρωτίστως το γεγονός αυτό …
Η ΕΛΠ 31 και οι φοιτητές της να ᾽ναι καλά, που τα τελευταία τρία και κάτι χρόνια με “τρέχουν” με την καλύτερη δυνατή έννοια του όρου (!), στους “Λωτοφάγους” έχουν πλέον μαζευτεί αρκετά (και μάλλον εκτενή) κείμενα για το αρχαίο θέατρο. Τα συγκεντρώνω εδώ προς τιμήν και προς όφελος των “νονών” τους, αλλά και για κάθε άλλο ενδιαφερόμενο.
[Δείτε εδώ το πρώτο μέρος της Εισαγωγής στη Σαμία. Δείτε επίσης εδώ και εδώ τα άλλα δύο κείμενα του αφιερώματός …
Συνεχίζουμε με το τελευταίο αυτό κείμενο το αφιέρωμά μας στη φετινή Σαμία του ΘΟΚ, με την οποία αναβιώνει για δεύτερη φορά η …
Στο συντομότερο αυτό κείμενο, το δεύτερο στη σειρά των κειμένων με τα οποία οι “Λωτοφάγοι” χαιρετίζουν την απόφαση του ΘΟΚ …
Με αφορμή την αναβίωση από τον ΘΟΚ φέτος τον Οκτώβριο της ιστορικής “Σαμίας” του Εύη Γαβριηλίδη, η οποία ανέβηκε για …
Το κείμενο που ακολουθεί πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Σύγχρονη Άποψη το 2010. To αναδημοσιεύουμε σήμερα εδώ, δυο ακριβώς χρόνια μετά τον …
[ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΗ ΜΟΡΦΗ ΔΙΑΛΕΞΗΣ, ΠΟΥ ΔΟΘΗΚΕ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΣ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ. Σημείωση: Οι Επιτρέποντες του Μενάνδρου δεν συμπεριλαμβάνονται …
