Tags

, , , , , ,


Πολύ ενδιαφέρουσες οι χθεσινές Βάκχες του Yair Sherman Ensemble, που παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του 20ου Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος, το οποίο διοργανώνουν το Κυπριακό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και ο Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού. Μπορούμε να πούμε πολλά, αλλά δειγματοληπτικώς σημειώνω τα ακόλουθα.

Το τέλος της παράστασης, η Έξοδος, ήταν η Αρχή. Μια ανατριχιαστική Shiri Golan ως Αγαύη, μανιασμένη, αναμαλλιασμένη, ολοαίματη και ζωώδης, κρατώντας το κομμένο κεφάλι του γιου της (ένα εκμαγείο καλουπωμένο στη μορφή του Shai Egozi, του ηθοποιού που υποδυόταν τον Πενθέα), μετέδιδε (κυριολεκτικώς…) σπαρακτικά όλον εκείνο τον πρωτόγονο τρόμο που εισπράττει ως μισθό της αμαρτίας του ο Θεομάχος. Το εφέ του χυμένου αίματος λίγο πριν και η μερική μεταφορά του σπαραγμού του Πενθέα ενώπιον των θεατών αποτελούσε παραχώρηση, ενδεχομένως, προς το ρεαλιστικό μας αισθητήριο και την ανάγκη μας για κυριολεκτισμό, αλλά έδεσε με την κορύφωση του δράματος.

Αψεγάδιαστος ήταν ο Τειρεσίας (Uri Avrahami): καμπουριασμένος γεράκος, βαμμένος με ρουζ και ντυμένος με φουρφουρένιο φουστανάκι, δεν έχασε ποτέ την gravitas που απαιτούνταν για να κατανοήσει κανείς ότι πραγματικά γελοίος δεν είναι όποιος περιβάλλεται την ενδυμασία του Διονύσου, αλλά όποιος, ντυμένος στα σεμνά, ανδροπρεπή, πολυτελή χρυσάφια του, νομίζει πως μπορεί να αποκρούσει τον θεό: τὸ σοφὸν οὐ σοφία.

Ο Shai Egozi έπειθε ως ο νεαρός τύραννος, που μπερδεύει τη λογική με τη γνώση, αλλά ταυτόχρονα δεν μπορεί να κατασιγάσει ούτε καν μέσα του το ηφαιστειακό υλικό της ηδονής και της λαγνείας, το οποίο, αν δεν αποδεχθεί και δεν ελέγξει, στην έκρηξή του θα τον εξαερώσει.

Οι τέσσερις κοπέλες του χορού (Zohar Meidan, Aurelle Maor, Michal Weinberg, Ruth Dannon), περιβεβλημένες στολές αρματιστή και άρβυλα (τονίζοντας ίσως ότι ο Διόνυσος βρίσκεται σε κατακτητική εκστρατεία;), δεν εξέπεμπαν σταθερά στη δέουσα συχνότητα. Κάποτε ήταν λιγότερο θηλυκές από ό,τι θα περίμενε κανείς από μαινάδες που επιδίδονται “στα έργα της νύχτας”. Κάποτε, αντίθετα, το χαμόγελό τους ήταν μάλλον γλυκό παρά σαρδόνιο και το τραγούδι τους πιο ήμερο και μελωδικό από ό,τι αναμενόταν. Δεν αξιοποιήθηκαν σχεδόν καθόλου κατά τις μακρές αγγελικές ρήσεις. Είχαν όμως τις στιγμές τους.

Ο Διόνυσος (Nadav Bossem) παρουσίαζε τα αμφίσημα, ανδρόγυνα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με αυτό τον θεό· έρρεπε όμως, κατά τη γνώμη μου, υπέρ το δέον προς την κωμική υπερβολή, σχεδόν προς την καρικατούρα, και αποτελούσε την αχίλλειο πτέρνα της παράστασης. Ο Διόνυσος των Βακχών πρέπει να φαίνεται “ξένος” με τη διπλή αρχαία έννοια της λέξης: όχι απλώς άγνωστος, ανοίκειος, ετερότροπος, αλλά κυρίως παράξενος, εκπληκτικός, δύσκολος να τον τοποθετήσεις και να τον ερμηνεύσεις. Φευγαλέος και συγχυτικός, όχι γελοίος. Πέρα από την απορία και την αμηχανία, ο Διόνυσος των Βακχών πρέπει να σου βγάζει το δέος. Είναι ένας σαρωτικός θεός, που κατ᾽ οικονομίαν και μόνο εμφανίζεται σαν άνθρωπος. Ο Διόνυσος του YSE παραθύμιζε ώρες-ώρες κίναιδο του Αριστοφάνη. Δεν με τράβηξε.

H παρουσία του Ευριπίδη επί σκηνής, ως θεατρικού συγγραφέα με σύγχρονα, λερωμένα ρούχα και λάπτοπ, που πότε ταυτιζόταν με τη φωνή του Διονύσου και πότε προσωποποιούσε τη μεταθεατρικότητα των Βακχών και φυσικά τη σχέση του ίδιου του θεού με τη θεατρική δημιουργία ως ποίηση και ως πράξη, ενώ ταυτόχρονα πίνοντας ουίσκυ βυθιζόταν ολοένα και βαθύτερα στη μέθη, άρα στην αγκαλιά του θεού, ήταν η πιο προσωπική πινελιά της σκηνοθεσίας και συνάμα το έμβλημα της σύγχρονης διερμηνείας του ευριπίδειου κειμένου. Η παρουσία του Ευριπίδη δημιουργούσε ένα ακόμη επίπεδο διονυσιακής σύγκρουσης ανάμεσα στο οικείο και το ανοίκειο, το προσδοκώμενο και το άτοπο, το αρχαίο και το μοντέρνο, και απέδιδε την εικόνα της θεατρικής πράξης ως Γένεσης, που εκπορεύεται από τη δύναμη του θεού. Πρωτίστως, η παρουσία του Ευριπίδη ταυτίζει τον ποιητή και τον θεό ως προς τη μοίρα που τους επιφύλαξε η γενέθλιά τους πόλη. Αντιγράφω από το σκηνοθετικό σημείωμα:

The first thing I look for when I start to work on a new play is a string that ties it all together. Like a spinal cord, or the beating heart of the drama. In the case of The Bacchae it is obvious that the story follows Dionysus’s revenge. The challenge was to understand what it is for, and how does it has anything to do with me in a deeper, more existential aspect. Reading more about the myth, I found my way discovering more about Euripides’s life. I have come to realise that there are a lot of similarities between Dionysus and him. Both are artists, rebels, not recognised in their own time, funny and perhaps violent. Strangely so, it reminded me a bit of myself. I have decided to make an assumption that Euripides chose to use the myth of Dionysus in order to grasp in a play what he was not able to achieve in his own life- recognition. The ultimate desire of an artist. Therefore I divided the character of Dionysus into two separate characters of ego and alter ego- Euripides and Dionysus. The story takes place in a black box theatre where the characters inside the artist’s mind come to life. The chorus of The Bacchae which in its original version accompany the god, in this stage adaptation help the tormented artist to tell the story. They are “the clear people behind the scenes”, they “spin the wheels”, so that the story can be told.

My contemporary version of The Bacchae tells two tragedies: The tragedy of the fall of the house of Cadmus in Thebes, and the tragedy of an artist who failed to fulfill his dream.

Πρόκειται, βεβαίως, για ερμηνεία ρητώς προσωπική (“I decided to..), που όμως δούλεψε ικανοποιητικά επί σκηνής, όπως και όλη η παράσταση παρά τα τρωτά της. Αν μη τι άλλο, η παράσταση του Yair Sherman σε κρατούσε. Εκτυλισσόταν ομαλά και γοργά, χωρίς κοιλιές και άσκοπες επιβραδύνσεις (δεν διήρκεσε πάνω από 75 λεπτά), και έδενε όμορφα τον ήχο με τον λόγο και την κίνηση και το φως. Η ανοίκεια, λαρυγγική εβραϊκή γλώσσα, διάσπαρτη με τα οικεία ελληνικά ονόματα ελαφρώς παραλλαγμένα, δημιουργούσε την ψυχολογική διαλεκτική που πάντοτε οι θεατές χρειάζονται για να συλλάβουν το μέγεθος της τραγωδίας.