Tags
σύγχρονες παραστάσεις αρχαίου θεάτρου, το αρχαίο ελληνικό θέατρο στο YouTube, Αμφι-Θέατρο, Επιτρέποντες, Εύης Γαβριηλίδης, Μένανδρος, Νέα Κωμωδία, Σπύρος Ευαγγελάτος
O Μένανδρος γενικά δεν πολυπαίζεται στη σύγχρονη ελληνική και την παγκόσμια σκηνή. Οι αιτίες είναι πολλές.
Πρωτίστως το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι ο Μένανδρος ήταν ο μεγάλος χαμένος της αρχαιότητας μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν ανακαλύφθηκε το πρώτο εκτενές απόσπασμα από κωμωδία του, η λεγόμενη Membrana Petropolitana. Και πάλι, όμως, η πρώτη ακέραιη κωμωδία του Μενάνδρου, ο Δύσκολος, που κρυβόταν στην ιδιωτική συλλογή ενός Ελβετού συλλέκτη, δημοσιεύτηκε μόλις το 1959. Η Σαμία και οι Επιτρέποντες, τα άλλα δύο έργα του Μενάνδρου που συνήθως παίζονται, σώζονται περίπου κατά 80%, αλλά και πάλι απαιτούν συμπληρώσεις, προκειμένου να σταθούν στη σκηνή.
Υπάρχει όμως και κάτι πιο βαθύ: αυτού του είδους η λεπτή, αστική, ρομαντική κωμωδία, με τους καμουφλαρισμένους διακειμενικούς υπαινιγμούς στην τραγική παράδοση και την ευφυή χρήση του προσωπείου (και γενικά της ὄψεως) ως βασικής συνιστώσας της παράστασης, χάνει πολύ στη σύγχρονη μεταφορά της. Βέβαια, οι παραστάσεις ειδικά του Εύη Γαβριηλίδη απέδειξαν ότι λαμβάνοντας τις σχετικές πάντα ελευθερίες ο σκηνοθέτης μπορεί να ζωντανέψει τον Μένανδρο.
Για τις παραστάσεις του Εύη Γαβριηλίδη μπορείτε να πληροφορηθείτε αρκετά διαβάζοντας αυτό το κείμενο της συναδέλφου Καίτης Διαμαντάκου.
Για τη Νέα Κωμωδία γενικότερα μπορείτε να συμβουλευθείτε αυτό το κείμενό μας.
Ρωμαϊκό ανάγλυφο του 1ου αι. μ.Χ., που απεικονίζει τον Μένανδρο να μελετά τα προσωπεία που χρησιμοποιούσε στις παραστάσεις του. Villa Getty (Wikimedia Commons)
ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΕΣ (1980)
Στο YouTube υπάρχει προς το παρόν μια μόνο παράσταση του Μενάνδρου. Πρόκειται για τους Επιτρέποντες του Αμφι-Θεάτρου και του Σπύρου Ευαγγελάτου σε μετάφραση και συμπλήρωση Τάσου Ρούσσου. Τα σκηνικά και τα κοστούμια είναι του Γιώργου Πάτσα. Τον Σμικρίνη υποδύεται ο Κώστας Τσιάνος, τον Ονήσιμο ο Δημήτρης Καταλειφός, την Παμφίλη η Ζωή Ρηγοπούλου και τον Χαρίσιο ο Βασίλης Γκούστης. Στα ιντερμέδια ακούγεται μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου.
Για τους Επιτρέποντες μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα εδώ.
ΣΑΜΙΑ (1993, 2013)
Η Σαμία του ΘΟΚ, σε σκηνοθεσία Εύη Γαβριηλίδη και στην εκπληκτική μετάφραση του Γιάννη Βάρβέρη (ο οποίος απέδωσε τον λόγο του Μενάνδρου στην αστική καθαρεύουσα της αθηναϊκής μπελ επόκ), αποτελεί αναμφίβολα την πιο επιτυχημένη απόπειρα αναβίωσης του Μενάνδρου στη σύγχρονη σκηνή.
Η παράσταση ανέβηκε για πρώτη φορά το 1993 με Μοσχίωνα τον πολύ νεαρό τότε Αλκίνοο Ιωαννίδη και Δημέα τον εξαίρετο Κώστα Δημητρίου. Είκοσι χρόνια αργότερα η παράσταση αναβίωσε με αρκετούς από τους παλαιούς συντελεστές, συμπεριλαμβανομένων των δύο προαναφερθέντων, να επανέρχονται.
Στο Youtube υπάρχει δυστυχώς μόνο αποσπάσματα της παράστασης, το οποίο παρόλα αυτά είναι αρκετό ώστε να αντιληφθεί κανείς την ουσία της σκηνοθετικής πρότασης.
Το πρώτο απόσπασμα προέρχεται από την αρχή της παράστασης:
Το δεύτερο απόσπασμα περιλαμβάνει τα τελευταία δεκαπέντε λεπτά:
Λωτοφάγοι 
Pingback: Το αρχαίο ελληνικό θέατρο στο YouTube: Μένανδρος
Pingback: “Λωτοφάγοι”: Γενικό ευρετήριο | Λωτοφάγοι
Επίσης Αντώνη να σε ευχαριστήσω και γω γιατί εξ αιτίας σου είδα τους Επιτρέποντες και μετά μόλις τελείωσε είδα το θαύμα των Ελλήνων ΟΡΕΣΤΗΣ ΠΥΛΑΡΙΝΟΣ. Τον φιλόσοφο Συγγραφέα Michel SERRES.Με πήγε ένα υπέροχο ταξίδι στην ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη (βλπ ΕΛΠ33)στη 2η αγαπημένη μου ενότητα.
LikeLiked by 1 person
Πολύ ενδιαφέρον!Αυτό είναι εκπαίδευση!Αυτή η ενότητα θα είναι για πάντα στην καρδιά μας,Τώρα που δεν θα υπάρχει η ΕΡΤ θα έχουμε υλικό;
LikeLiked by 1 person
Να ‘σαι καλά, Αντώνη, που μας τροφοδοτείς συνεχώς με χρήσιμο υλικό.
Ευχαριστούμε για μια ακόμη φορά!
LikeLike
Χαρά μου, Ελένη!
LikeLike
Pingback: “Λωτοφάγοι” και Αρχαίο Θέατρο: μια καταγραφή | Λωτοφάγοι
Ευχαριστούμε, Αντώνη. Ολοκληρώνεται έτσι (επί του παρόντος) το (συνεχώς ανατροφοδοτούμενο) πανόραμα της αναβίωσης της κλασικής και μετακλασικής αρχαιότητας, που συμπεριλαμβάνει και τον “φτωχό συγγενή” (όπως τον έχεις αποκαλέσει), αλλιώς τον “πιο γνωστό άγνωστο του ελληνικού θεάτρου” (όπως τον έχει αποκαλέσει κριτικός πολύ παλαιότερα), τον Μένανδρο. Να μοιραστώ μαζί σου/σας την πρόσφατη εμπειρία από το θέατρο του Διονύσου όπου δεσπόζει πλέον μπροστά στον αναλημματικό τοίχο της ανατολικής παρόδου (σε πολύ περίοπτη δηλαδή θέση) τιμητικό μνημείο του Μενάνδρου: πρωτότυπο ενεπίγραφο βάθρο και επάνω αποκατεστημένο (με βάση διάφορους αγαλματικούς τύπους) μαρμάρινο άγαλμα (πιθανώς χάλκινο αρχικά) του Μενάνδρου, πιθανώς έργο των γιων του Πραξιτέλη, Κηφισοδότου και Τιμάρχου. Νομίζω ότι υπάρχει πολύ ακόμη θεατρικό μέλλον εδώ…
LikeLiked by 1 person
Α, μάλιστα, δεν το ήξερα! Έχεις μήπως καμιά φωτογραφία, Καίτη;
LikeLike
Προσπάθησα να την επικολλήσω, αλλά δεν γινόταν. Σου τη στέλνω με mail, σίγουρη για το αισθητικό μέλλον της στα χέρια σου (ο εκθαμβωτικός αθηναϊκός ήλιος δεν ήταν πολύ καλός σύμμαχος…).
LikeLike
Ευχαριστώ!
LikeLike
Oh my! At age 17 I performed in the first modern production of the ‘Dyskolos’, in England, in 1959, before it was officially published. Eric Handley had finally persuaded Bodmer that he had to publish his Menander papyrus (after years of having a transcription smuggled out of Geneva, line by line, by the Greek librarian of the fanatic Bodmer’s collection), and the translator Philip Vellacott (who was a Greek teacher and wrote a number of translations of Greek authors that were published by Penguin) did a rendering for us into English. The performance was presented as the annual play at University College School, London. I was merely one of the chorus, and, since the MS simply has the notation ‘Chorou’, 4th century style, we wrote our own so that the choral pieces became satires on our teachers. The Dyskolos himself was a remarkable friend of mine, David Huish, who went on to become an Oriental Studies professor in Australia.
LikeLiked by 1 person
Anthony, thank you very much for this comment!
LikeLike