Σειρά διαλέξεων “Τηλεγόνεια” (ΑΠΚΥ): (2) Θέματα βυζαντινά και νεώτερα

Tags

Anthony Kaldellis, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Βασίλης Γκουρογιάννης, Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Λεωνίδας Εμπειρίκος, Μιλτιάδης Χατζόπουλος, Πρόγραμμα "Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό", Παναγιώτης Αγαπητός, Johannes Koder

Τι ήταν η σειρά διαλέξεων “Τηλεγόνεια” και ποια ήταν η σημασία της για τα πανεπιστημιακά πράγματα της Κύπρου το εξηγήσαμε χθες. Προχωράμε σήμερα στη δεύτερη σχετική ανάρτηση, η οποία προσθέτει άλλες οκτώ διαλέξεις με θέματα αυτή τη φορά βυζαντινά και νεοελληνικά. Οι διαλέξεις έλαβαν χώρα μεταξύ των ετών 2008-2012.

Παναγιωτης Αγαπητος (Πανεπιστημιο Κυπρου), “Η ερωτικh διhγηση στα μεσαιωνικa χρoνια: Περσiα – Βυζaντιο – Φραγκiα” (12 Νοεμβριου 2008)

Σύνοψη διάλεξης

Ξεκινώντας από τα «αφηγήματα αγάπης» στο Βυζάντιο των Κομνηνών και των Παλαιολόγων, δηλαδή από τον δωδέκατο μέχρι και τον δέκατο πέμπτο αιώνα, η διάλεξη παρουσιάζει την μεσαιωνική ελληνική ερωτική μυθοπλασία σε μια πανοραμική σύγκριση με αντίστοιχα έργα του γαλλονορμανδικού και του αραβοπερσικού μεσαιωνικού κόσμου. Από αυτήν τη σύγκριση προκύπτουν ενδιαφέρουσες συγκλίσεις και αποκλίσεις των τριών αυτών πολιτισμών γύρω από τη λογοτεχνική απεικόνιση του έρωτα μέσα σε συγκεκριμένα ιστορικά, κοινωνικά και ιδεολογικά συμφραζόμενα.

Ο ομιλητής

O Παναγιώτης Α. Αγαπητός, Kαθηγητής Bυζαντινής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Kύπρου, γεννήθηκε στην Aθήνα το 1959. Σπούδασε Bυζαντινολογία, Iστορία της Bυζαντινής Tέχνης και Mουσικολογία στο Πανεπιστήμιο του Mονάχου (1977-1984). Oλοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ με M.A. στην Kλασική Φιλολογία (1984-1986) και Ph.D. στη Bυζαντινή Φιλολογία (1986-1990). Στο Πανεπιστήμιο Kύπρου διδάσκει από το 1992. Έχει δημοσιεύσει δύο μονογραφίες (Μόναχο 1991, Κοπεγχάγη 1992) και 15 άρθρα για τα βυζαντινά ερωτικά μυθιστορήματα, ενώ το 2006 κυκλοφόρησε από το Mορφωτικό Ίδρυμα της Eθνικής Tραπέζης της Eλλάδος στη σειρά «Βυζαντινή και Νεοελληνική Βιβλιοθήκη» η κριτική έκδοση της αρχαιότερης διασκευής του δημώδους μυθιστορήματος Aφήγησις Λιβίστρου και Pοδάμνης (13ος αιώνας). Έχει συγγράψει μελέτες γύρω από την κριτική και την έκδοση των μεσαιωνικών ελληνικών κειμένων και την ιστορία των χειρογράφων τους. Kεντρική θέση στα επιστημονικά του ενδιαφέροντα κατέχει η ερμηνευτική προσέγγιση της βυζαντινής λογοτεχνίας μέσα στα ιστορικά και τα αισθητικά συμφραζόμενά της, ιδίως σε συνάρτηση με την τέχνη. Έχει δημοσιεύσει σειρά σχετικών μελετών για έργα διαφόρων βυζαντινών συγγραφέων στις διεθνείς βυζαντινολογικές επετηρίδες. Τον απασχολούν επίσης η ιστορία των ιδεών και της παιδείας στο Bυζάντιο και η διαμόρφωση της εικόνας του Bυζαντίου στη νεοελληνική λογοτεχνία. Πρόσφατα δημοσίευσε τόμο με μεταφράσεις βυζαντινών περιγραφών έργων τέχνης (Εκδόσεις Άγρα 2006). Aυτή τή στιγμή εκπονεί την καινούργια κριτική έκδοση των δεκαεννέα επιταφίων λόγων του Mιχαήλ Ψελλού (11ος αιώνας) για την Bibliotheca Teubneriana, ενώ, παράλληλα, ετοιμάζει για τη σειρά Cambridge Studies in Medieval Literature του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ μια ερμηνευτική μονογραφία για την αναπαράσταση του θανάτου στη βυζαντινή λογοτεχνία. Στον ελεύθερο χρόνο του ασχολείται με τη συγγραφή «ιστοριών μυστηρίου» που τοποθετούνται στο Βυζάντιο του ένατου αιώνα και έχουν ως κεντρικό ήρωα τον πρωτοσπαθάριο Λέοντα. Από τις Εκδόσεις Άγρα έχουν κυκλοφορήσει Το εβένινο λαούτο (2003) και Ο χάλκινος οφθαλμός (2006), ενώ πρόσφατα δημοσίευσε αστυνομικό διήγημα με θέμα την αρχαιοκαπηλεία βυζαντινών έργων τέχνης στον τόμο Ελληνικά εγκλήματα 2 (Εκδόσεις Καστανιώτη 2008).

Προλογίζει ο Στέφανος Ευθυμιάδης

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η πραγματική διάρκεια του βίντεο είναι 1:23᾽. Πέραν του σημείου αυτού το βίντεο αναπαράγεται ξανά, χωρίς ήχο. Επιχειρείται να ανευρεθεί λύση στο πρόβλημα.

Αντωνης Καλδελλης, “Ο Παρθενωνας στο Μεσαιωνα” (10 Δεκεμβριου 2008)

Σύνοψη διάλεξης

Είναι πανίσχυρη η (εσφαλμένη) πεποίθηση ότι, κατά τα βυζαντινά χρόνια, η Αθήνα ήταν μια πόλη που διατελούσε εκτός Ιστορίας, σαν να είχε αποκοπεί από τον ρου των εξελίξεων, σαν να είχε εξοριστεί στο περιθώριο του χρόνου, σε στάση αναβολής ή αναστολής. Η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Ο καθηγητής Αντώνης Καλδέλλης παρουσιάζει τις αυθεντικές και τόσο αγνοημένες πτυχές της αθηναϊκής ιστορίας επί βυζαντινών χρόνων. Όταν ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία, η Ακρόπολη έγινε ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα στην αυτοκρατορική επικράτεια. Ίσως φαίνεται παράδοξο, όμως η αλήθεια είναι ότι ο Παρθενώνας ήταν πιο σημαντικός ως χριστιανική εκκλησία απ’ όσο υπήρξε ως ναός στην αρχαιότητα. Η Βυζαντινή περίοδος ήταν η εποχή της πραγματικής του δόξας. Η Αθήνα αναδείχθηκε σε πεδίο συνάντησης της παγανιστικής και της χριστιανικής κουλτούρας και, διόλου τυχαία, εκεί επιχειρήθηκε η αναβίωση του κλασικού παρελθόντος με όρους αναφοράς από το νέο χριστιανικό περιβάλλον. Αναπόφευκτα, η αντίληψη των ανθρώπων για τα αρχαία μνημεία και το «εθνικό» παρελθόν φιλτράρεται από (αλλά και φιλτράρει) το χριστιανικό θρησκευτικό αίσθημα. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Παρθενώνας εμπνέει μια θρησκευτικότητα μοναδική καθώς είναι η πρώτη φορά που η λατρευτική διάθεση του λαού δεν απευθύνεται μόνο προς τις εικόνες και τους αγίους, ούτε προς τους Αγίους Τόπους αλλά προς ένα αρχαίο μνημείο στα μάρμαρα του οποίου ενσαρκώνεται μια τρομερή πολιτισμική ένταση και μια θεολογική διαλεκτική χωρίς τέλος.

Ο ομιλητής

Ο Αντώνης Καλδέλης είναι καθηγητής Βυζαντινών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο. Βλ. περισσότερα εδώ.

Προλογίζει ο Στέφανος Ευθυμιάδης.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η πραγματική διάρκεια του βίντεο είναι 1:35᾽. Πέραν του σημείου αυτού το βίντεο αναπαράγεται ξανά, χωρίς ήχο. Επιχειρείται να ανευρεθεί λύση στο πρόβλημα.

Johannes Koder (Πανεπιστημιο Βιεννης, Αυστριακη Ακαδημια Επιστημων), “Ουτε καν Ελληνας δεν ήταν: Ρωμανος ο Μελωδος: ποιητης, ιεροκηρυκας και προπαγανδιστης”

Σύνοψη διάλεξης

Με αφορμή το σχετικό δοκίμιο του νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη ο καθηγητής Koder μας γνωρίzει τον ποιητικό κόσμο του Ρωμανού του Μελωδού και μας φέρnει κοντά στην εποχή του Ιουστινιανού (527-565) κατά την οποία εκείνος δημιούργησε χωρίς να μείνει απαθής στα κοινωνικά δρώμενα.

Ο ομιλητής

Ο Johannes Koder είναι ομότιμος καθηγητής της Βυζαντινολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης και μέλος της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών. Το έως τώρα πλούσιο δημοσιευμένο του έργο αποκαλύπτει ένα ευρύ φάσμα ερευνητικών ενδιαφερόντων που δικαίως του προσδίδουν τον χαρακτηρισμό του πολυΐστορα. Έχει ιδιαίτερα ασχοληθεί με την έκδοση κειμένων, την ιστορική γεωγραφία, την τοπογραφία, τη μελέτη της καθημερινής ζωής, την ποίηση και την υμνογραφία. Έχει μεταφράσει στα γερμανικά τον Ρωμανό τον Μελωδό και τον Συμεών τον Νέο Θεολόγο, τους δύο σπουδαιότερους εκπροσώπους της βυζαντινής θρησκευτικής ποίησης. Με τις εκτενείς δημοσιεύσεις του στην περίφημη σειρά της TabulaImperiiByzantiniέχει αναδειχτεί σε έναν από τους σημαντικότερους μελετητές του ελλαδικού χώρου κατά τη βυζαντινή περίοδο.

Προλογίζει ο Στέφανος Ευθυμιάδης

Λεωνιδας Εμπειρικος, “Η πορεια της σκεψης και της ποιητικης του Ανδρεα Εμπειρικου μεσα από ανεκδοτα του κειμενα (1933-1970)“

Σύνοψη διάλεξης

Ο Ανδρέας Εμπειρίκος (1901-1975), ποιητής της Υψικαμίνου, της Οκτάνας, αλλά και συγγραφέας του Μεγάλου Ανατολικού, υπήρξε, κατά κοινή ομολογία «ένας από τους πιο εμπνευσμένους και πιο γόνιμους Έλληνες ποιητές του 20ου αιώνα […], πρωτοπόρος και ανανεωτής της νεότερης ποίησής μας, τολμηρός και επαναστατικός στην σκέψη και στο λόγο του, οραματιστής και διαπρύσιος κήρυκας ενός εδεμικού, ερωτικού και απελευθερωμένου βίου» (Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, http://www.embiricos2001.gr/ intro2.htm). Στην τέταρτη κατά σειρά διάλεξη του κύκλου «Τηλεγόνεια», ο γιος του ποιητή, Λεωνίδας Εμπειρίκος, θα παρουσιάσει την πορεία της σκέψης και της ποιητικής του Ανδρέα Εμπειρίκου μέσα από ανέκδοτά του κείμενα. Πρόκειται για μια επιστημονική, αλλά συνάμα και βιωματική προσέγγιση στον ποιητή, που υπήρξε ο αιρετικότερος και προκλητικότερος, και άρα ίσως ο γνησιότερος εισηγητής του Υπερρεαλισμού στην Ελλάδα.

Προλογίζει ο Στέφανος Ευθυμιάδης

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η πραγματική διάρκεια του βίντεο είναι 1:55᾽. Πέραν του σημείου αυτού το βίντεο αναπαράγεται ξανά, χωρίς ήχο. Επιχειρείται να ανευρεθεί λύση στο πρόβλημα.

Κυριακος Χαραλαμπιδης (Ποιητης, αντεπιστελλον μελοσ τησ Ακαδημιασ Αθηνων), “Ο Κυριακος Χαραλαμπιδης ανοιγει την πορτα του ποιητικου του εργαστηριου”

Σύνοψη διάλεξης

Βλ. εδώ.

Ο ομιλητής

Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εν ζωή Έλληνες ποιητές. Η ποιητική του παραγωγή μετρά ήδη δώδεκα ποιητικές συλλογές και δύο τόμους δοκιμίων. Έχει βραβευτεί με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, της οποίας είναι και αντεπιστέλλον μέλος.

Προλογίζει ο Αντώνης Πετρίδης

Βασιλης Γκουρογιαννης, Παρουσιαση του μυθιστορηματος Κοκκινο στην Πρασινη Γραμμη

Σύνοψη διάλεξης

Ο Βασίλης Γκουρογιάννης αναφέρεται στο μυθιστόρημά του Κόκκινο στην Πράσινη Γραμμή, το οποίο έχει ως θέμα τις εμπειρίες μίας ομάδας ανδρών της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου κατά την τουρκική εισβολή του 1974 και κυρίως τη δυσκολία τους να προσαρμοστούν στη μεταπολεμική πραγματικότητα. Οι άνδρες αυτοί επιστρέφουν στα πεδία όπου πολέμησαν τριάντα χρόνια αργότερα.

Ο ομιλητής

Ο Βασίλης Γκουρογιάννης, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς, έχει γράψει ποίηση και πεζό ενώ μεταξύ άλλων έχει εκδώσει: Διηγήσεις παραφυσικών φαινομένων (Καστανιώτης 1992), Το ασημόχορτο ανθίζει (Καστανιώτης, 1995), Ο θίασος των Αθηναίων (Καστανιώτης 1999), το οποίο μεταφράστηκε στα ιταλικά, Βέβηλη πτήση (ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2003), Από την άλλη γωνία (ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2006).

Προλογίζει ο Γιώργος Δεληγιαννάκης. Για το μυθιστόρημα μιλούν επίσης οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Κύπρου Γιώργος Γεωργής και Παντελής Βουτουρής.

Μιλτιαδης Χατζοπουλος, “Ιστορια και Λογοτεχνια: Η περιπτωση του Κυπριακου. Ο Μιλτιaδης Χατζoπουλος μιλa για το νeο του μυθιστoρημα Εν μeρει Ελληνiζων“

Σύνοψη διάλεξης

Στην Κύπρο, κατά την ταραγμένη περίοδο του αντιβρετανικού αγώνα, ο Δημήτρης ενηλικιώνεται προσπαθώντας να εξισορροπήσει τις εσωτερικές του αντιφάσεις: την αλληλεγγύη με τους αγωνιζόμενους συμπατριώτες του και τον θαυμασμό του για την αγγλική λογοτεχνία, την αφοσίωση στην ανίατα άρρωστη μητέρα του και την έλξη για την ερωμένη του πατέρα του. Γοητευμένος από την μοναδική γοτθική τέχνη του νησιού του και την μεσαιωνική γαλλική ποίηση, ανακαλύπτει την πολυπλοκότητα του έρωτα κοντά στις Αγγλίδες φίλες του και στην αγκαλιά της Κυπρίας “κοπελούδας” του σπιτιού του. Τα διλήμματά του δεν είναι λιγότερο επίκαιρα σήμερα από όσο πριν από πενήντα χρόνια, γιατί αφορούν στα αιώνια ζητήματα της καταπίεσης και της τρομοκρατίας, της συνύπαρξης διαφορετικών πολιτισμών και θρησκειών και στην καταλυτική δύναμη του έρωτα. Το βιβλίο είναι επίσης μια νοσταλγική ανάκληση τριών πόλεων, της Λευκωσίας, της Αμμοχώστου και της Κερύνειας, που ο πόλεμος και η ανθρώπινη πλεονεξία έχουν ανεπανόρθωτα καταστρέψει.

Ο ομιλητής

O Μιλτιάδης Χατζόπουλος (γενν. 1944) είναι ιστορικός, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας (Inscriptions en Belles Letters), διευθυντής του Κέντρου Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας και αντιπρόεδρος του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Έχει εκδόσει είκοσι τόμους επιγραφικών συλλογών έργων, καθώς και άνω των εκατό μικρότερων επιστημονικών συμβολών. Τελευταίο βιβλίο του: “La Macedoine: Geographie historique, langue, cultes et croyances, institutions” (H Μακεδονία: Ιστορική γεωγραφία, γλώσσα, λατρείες και δοξασίες, θεσμοί. Εκδόσεις De Boccard, Παρίσι 2006). Για το σύνολο του έργου του έχει τιμηθεί με το μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών. Το “Εν μέρει ελληνίζων” είναι το πρώτο του μυθιστόρημα.

Ευανθης Χατζηβασιλειου (Πανεπιστημιο Αθηνων), “Δουλειεσ τησ γεωγραφιασ, αποτυχιεσ τησ πολιτικησ: Το ζητημα της στρατηγικης αξιας της Κυπρου (1878-2004)”

Σύνοψη διάλεξης

Η γεωγραφία επιδρά καθοριστικά στην πολιτική πορεία ενός λαού. Ωστόσο, ενώ τα γεωγραφικά δεδομένα σπανίως αλλάζουν, η πολιτική τους λειτουργία μεταβάλλεται, κυρίως παρακολουθώντας την εξέλιξη της τεχνολογίας. Η πολιτική και στρατιωτική σημασία της Κύπρου ήταν διαφορετική το 1800, στην εποχή των ιστιοφόρων, εντελώς διαφορετική το 1880 όταν ένα ατμόπλοιο εύκολα από την Κύπρο θα μπορούσε να απειλήσει τη διώρυγα του Σουέζ, και εντελώς διαφορετική το 1955, όταν ένα αεριωθούμενο βομβαρδιστικό από την Κύπρο μπορούσε να εκτελέσει πυρηνικό βομβαρδισμό της Σοβιετικής Ένωσης. Η στρατηγική σημασία της νήσου εξελισσόταν ανάλογα με αυτές τις πραγματικότητες, που ευθέως επιδρούσαν στις πολιτικές αποφάσεις για το μέλλον της

Ο ομιλητής

Ο Ευάνθης Χατζηβασιλείου γεννήθηκε το 1966 στο Δοξάτο Δράμας. Το 1992 αναγορεύθηκε διδάκτορας Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (London School of Economics). Είναι επίκουρος καθηγητής της Ιστορίας του Μεταπολεμικού Κόσμου στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Βλ. περισσότερα εδώ.