19 Αυγούστου 1936 (Μέρος 2ο): Κύπριοι ποιητές για τον Λόρκα

Tags

Federico Garcia Lorca (Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα), Δώρος Λοΐζου, Θεοδόσης Πιερίδης, Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος, Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Μιχάλης Πασιαρδής, Νίκος Νικολαΐδης, κυπριακή ποίηση

Εμπλουτίζουμε φέτος, και πάλι την επέτειο της δολοφονίας του ποιητή, το περσινό αφιέρωμα των “Λωτοφάγων” στον Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα. Αυτή τη φορά συγκεντρώνουμε σειρά ποιημάτων προς τιμήν του ποιητή και του θανάτου του, γραμμένων από Έλληνες Κύπριους ποιητές.

Ευχαριστώ θερμότατα τη συνάδελφο Δήμητρα Δημητρίου, διδάκτορα Συγκριτικής Φιλολογίας, η οποία μου επισήμανε την ύπαρξη πολλών ποιημάτων που δεν γνώριζα και μου χορήγησε φωτοτυπίες και άλλο βοηθητικό υλικό. Η μελέτη της “Στον δρόμο για την “Κόρδοβα”: Ο μύθος του F.G. Lorca στην κυπριακή ποίηση“, δημοσιευμένη προς το παρόν στον ιστότοπο Academia.edu, αποτελεί χρησιμότατο βοήθημα για τους αναγνώστες που επιθυμούν να εμβαθύνουν περισσότερο στο θέμα.

ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΠΙΕΡΙΔΗΣ, «ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ»

(ΞΕΡΟΥΜΕ ΚΙ ΕΜΕΙΣ ΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΑΜΕ, 1937)

Οι δέκα σφαίρες πού ᾽ριξαν στη γης τον Γκαρθία Λόρκα
δεν του τρύπησαν την ψυχή καί δεν του τη χάλασαν.
Γιατί όπως στάθηκε μπροστά στο ματωμένο τοίχο
και πρόσμενε το θάνατο με ορθάνοιχτα τα μάτια,
τότε η μεγάλη του ψυχή με τις δροσιές της όλες
και μ’ όλα τα τραγούδια της καί μ’ όλη τη φωτιά της,
πετάχτη από το στόμα του καί πέταξε, σαν είπε:
«Εμένα κι α σκοτώνετε, η λευτεριά θα ζήσει!»
Κι όταν αγκάλιασε τη γης το χτυπημένο σώμα,
εκείνή πια είχε σκορπιστεί παντού κ’ είχε φωλιάσει
σέ χίλια στήθια ζωντανά και λέει το νέο τραγούδι…
«Ας τραγουδούν τους έρωτες καί το χλωμό φεγγάρι,
χλωμοί ποιητές με τα μακρυά μαλλιά και τ᾽ άσπρα χέρια.
Ας τραγουδούν τα λούλουδα καο τ’ άσπρα συννεφάκια
καί τους καημούς της άρρωστης ψυχής τους που πεθαίνει.
Στη φωτεινή πατρίδα σου, τώρα, τό νέο τραγούδι,
τινάζει φλόγες κόκκινες που γλύφουνε τα ουράνια…
Μα εγώ, πού τόσο βρέθηκα μακρυά από τη φωτιά του,
και που είναι τόσο χαμηλή κι αδύνατη η φωνή μου,
τι να σου πω νάναι καλό κι’ άξιο σου νάναι, φίλε;
Δυο λόγια μόνο, μα ζεστά κι απ᾽ την ψυχή βγαλμένα.
Της φωτεινής πατρίδας σου το χώμα όταν πατήσεις
κι αν της πλατειάς λαοθάλασσας η αγκάλη σε τυλίξει
κι αν η ζωούλα σου η μικρή και ταπεινή πλατύνει,
τόσο, που πια θε να ενωθεί με τ’ αφρισμένο κύμα,
εμέ, που τόσο είμαι μακρυά, μη με ξεχάσεις φίλε…

Antonio Frasconi, Lorca Dead with Bats, 1962

ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, «FEDERICO GARCIA LORCA»

(ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ 9, 1955, 182)

Αν έπεφτα στα χέρια των οχτρών μου
οι μεταγενέστεροι θα μ᾽ έλεγαν:
Santo Dante poeta e martyre

Δάντης

Santo Federico Garcia Lorca
poeta e martyre!
H έπαρσή Σου,
Σα Σε «στήσανε στον τοίχο»
πρέπει να ᾽ταν
σαν αυτή που ᾽δα μια μέρα
στη Γρανάδα, σ᾽ ένα ρόδο,
όταν μονάχα αυτό,
ανάμεσα σε πλήθος άλλα
το πήρε ο ήλιος.
Στηλωμένο,
από το ίδιο του το μύρο μεθυσμένο,
φάνταξε,
μέσα στον κύκλο του φωτός,
Κόκκινος Θρίαμβος
Κορφή Τροπαίου.

Santo Federico Garcia Lorca
poeta e martyre!
Τ᾽ άλικό Σου,
που ᾽βρεξε τη γης, αίμα,
να! υψώθη,
μέσα στον κύκλο του φωτός,
ανάμεσα στ᾽ αστάχι και το Κλήμα,
σαν το πολύφυλλο το Ρόδο
τ᾽ Ορφικό!

Santo Federico Garcia Lorca
poeta e martyre!
Διθύραμβος
τ᾽ άλικό Σου
που ᾽βρεξε τη γης, αίμα.

ΔΩΡΟΣ ΛΟΪΖΟΥ, «ΤΟΥΤΟΣ Ο ΑΝΕΜΟΣ ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΣΕΣ»
(ΨΩΜΙ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 1974)

Μνήκη και αγάπη
Στον σκοτεινό ποιητή
Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα

Τούτος ο άνεμος που γνώρισες…
Τούτος ο άνεμος,
που τόσα πολλά σου έδειξε,
δεν έχει όνομα, δεν έχει ιστορία.
Τούτος ο άνεμος
που τόσο σε βασάνισε,
δεν είναι τίποτ’ άλλο, παρά η μοίρα σου.
Η άλλη σου υπόσταση
που γνώριζε μόνο το μαύρο ήλιο.
Το μαύρο ήλιο του ντουέντε.
Ο ίδιος ήλιος που σ’ αφάνισε.

………………………………………………………

Η ψυχή σου ανήκε στο ντουέντε.
Έπρεπε να πληρώσεις, Φεντερίκο.
Ο σκοτεινός άγγελος
δεν κατέχει απο ποίηση και τέτοια.
Και τό ‘ξερες αυτό, Φεντερίκο.
Τό ‘ξερες πολύ καλά.

ΔΩΡΟΣ ΛΟ΅ΙΖΟΥ, «ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΠΑΛΙ»

(ΨΩΜΙ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 1974)

Έρχονται πάλι…

Έρχονται, Φεντερίκο…

Μαύρα μάτια, μαύρες καρδιές, μαύρες κάννες…

Έρχονται να σε ξανασκοτώσουν, Φεντερίκο.

Θα σε ξαναθάψουν με τους άλλους,
τους πολλούς,
τον κοσμάκη.

Κι ύστερα θα πούν ότι σε σκότωσαν κατά λάθος,
πως ήταν ατύχημα,
τυχαίο περιστατικό…

Άβε Μαρία, άβε Μαρία
προσευχήσου για μας…

Όλους εμάς τους αθώους Φεντερίκους…

Εμάς που μας σκοτώνουν τυχαία,
κατά λάθος…

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ, «ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΚΟΡΝΤΟΒΑ»

(ΠΡΩΤΗ ΠΗΓΗ, 1961)

Μνημόσυνο στον Federico G. Lorca

Κόρντοβα μακρινή κι αγαπημένη
Δεν σε γνώρισα μα γνώρισα το Λόρκα.
Το ίδιο κάνει Κόρντοβα μου αγαπημένη
καθισμένη πάνω στο άλογό σου.

Ε Κόρντοβα, με τους πολλούς σταυρούς των τάφων
κι o Λόρκα με φεγγάρι πάει να πάρε
λίγο κομμάτι από την Κόρντοβα.
Μα ο μαύρος θάνατος είναι στεγνός κι αφέγγαρος…
Κι ο Λόρκα πώς θα ζήσει δίχως άστρα;

Άι και δε φτάσαμε στην Κόρντοβα.
Άι και μας πήρε η μέρα.

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ, «ΣΙΜΑ ΣΤΗ ΓΡΑΝΑΔΑ (ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 1936)»

(ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΥΦΑΝΤΙΚΗΣ, 2013)

Μες τα βαθιά σαλόνια ο θάνατός του
ποθεί να κοιμηθεί, μα δε βολεί – τα βόλια
χύνουν χυμό ροδιού κι ο μαύρος κύκνος
μεθά τη θάλασσα με τα φτερά του.

Κι είπε στο Λόρκα ο Φεδερίκο: «Φίλε,
μη σκιάζεσαι κι εγώ θα σε σκεπάσω.»

ΦΟΙΒΟΣ ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ, «ΤΟ ΜΠΑΛΚΟΝΙ»

(ΑΠΟΜΥΘΟΠΟΙΗΣΗ, 1978)

αν πεθάνω
άσε το μπαλκόνι ανοιχτό

Καμιά φορά πετάς με χάρτινο αεροπλάνο, Φεντερίκο,
ξεχνιέσαι κοιτώντας τη σιέρρα, γέρνεις κάτω από ελιές
φορτωμένες καρπό, όπως τότε στο Βιθνάρ
χρυσά τα φύλλα στο φεγγαρόφωτο
αν βρεις καιρό πίνεις κρασί με τον Μανουέλ,
τον Ιγκνάθιο, τον Λουίς, τον Σαλβατόρ, τον Πάμπλο
χαμογελώντας από αφίσες που γέρνουν τον χρόνο
γύρω ένα πλήθος σε καρφώνει· Φεντερίκο
σαράντα χρόνια είναι πολλά για το παιγνίδι μες στη γη,
βγες στο μπαλκόνι· είναι ανοιχτό και περιμένει.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΣΙΑΡΔΗΣ, «ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΛΟΡΚΑ (1966)»

(Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ, Τ. 1, 1999)

Πηγαίναμε και τα βήματά σου
πήρανε ξαφνικά την πικραμένη τους ηχώ
καθώς σου θύμησα το βέβαιο πως ο χρόνος
φεύγει καθώς αυτός ο δρόμος που πηγαίνουμε.

Κι όπως γυρίσαμε ύστερα κι οι δυο
ψηλά, το φεγγάρι ήταν η ίδια ταξιδεμένη
μνήμη του φίλου Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα,
τριάντα ακριβώς χρόνια από το θάνατό του.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΣΙΑΡΔΗΣ, «ΦΕΝΤΕΡΙΚΟ ΓΚΑΡΘΙΑ ΛΟΡΚΑ, ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ»

(Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, 2006)

Άντλησες από τη σκοτεινάδα της πέτρας της γης σου
Φεγγάρι και πέτρα δεν ξεχώρισες
Προχώρησες ως το ματωμένο ρόδο στην άκρη του δρόμου
που από μακρυά σου έδειχνε τα φοβερά του μαύρα αγκάθια

Ποιητή!
Τώρα κοιμάσαι στον ίσκιο της πατρίδας σου
που δε σε δρόσισε σαράντα χρόνια

Μα όπως αγέρας
ο ματωμένος λόγος σου ευώδιασε χιλιόμετρα μακρυά

Ποιητή!
Ο ματωμένος λόγος σου μοιράζει σταυρουλάκια της αλήθειας.

ΒΕΡΑ ΚΟΡΦΙΩΤΗ, «ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ ΤΟΥ ΛΟΡΚΑ»

(Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, 2006)

Ο Γκουανταλκιβίρ
Σύρεται κατά μήκος
ένα ποτάμι ήρεμο μακρύ
κι ούτε που τον ακούει κανείς
καθώς μονολογεί
για όλα εκείνα που έχει δει
με φωνή άηχη
υγρή

Ο Γκουανταλκιβίρ
παρέμεινε ένα μεγάλο
ήρεμο παιδί
που σε καλεί
μαζί του να ονειρευτείς

Μουρμουρίζει ένα τραγούδι
ιστορεί
το παραμύθι της σιωπής
ιχνηλατεί
το ερωτικό ταξίδι
όσο κρατά η ροή
από την Κόρδοβα ως τη Σεβίλη.

ΑΝΤΡΙΑΝΑ ΙΕΡΟΔΙΑΚΟΝΟΥ, «ΣΩΤΗΡΙΑ»

(ΤΗΣ ΚΩΜΗΣ ΑΙΓΙΑΛΟΥ, 1983)

Φίλοι, παγώνει σήμερα η καρδιά μου

Έρχεται ο Λόρκα με αγκάλες ανοιχτές
καί τόν ήλιο του θανάτου ανάμεσα στά δόντια

έρχεται ο Βαγιέχο με τα μαύρα μάτια κατάκλειστα
και το στήθος γιομάτο πέτρες
ο Χίμενεθ με το τριανταφυλλί χαμόγελο

έρχεται ο Νερούντα επικεφαλής
σε μεγάλη παρέλαση ανθρώπων και ιγκουάνας.

Φίλοι μην αφήκετε
Να μου δέσουν σέ μαύρο μαντήλι τα πνευμόνια
Να μου πνίξουν τ’ όνομα στην Δευτέρα και τον μήνα Ιούλιο
να περάσω ακόμα ένα τέτοιο χειμώνα.

Παγώνει σήμερα ή καρδιά μου.

Άγαλμα του Λόρκα στη Γρανάδα

ΑΝΤΡΗ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΙΔΟΥ-ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ, «Ο ΦΙΛΟΣ ΜΟΥ ΦΕΔΕΡΙΚΟ»        

(ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ, 2003)

Στο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα

«De que me sirve, pregunto,
la tinta, el papel y el verso?”

F. G. Lorca, Canciones, Primer Aniversario

Μη λυπάσαι Φεδερίκο
που δεν είσαι πια στη γη αυτή
Δεν ξεχνιέσαι με τίποτα.
Κι αν κάποια ανθρωπάκια
νόμισαν πως σε αφάνιζαν
τρυπώντας το κορμί σου με σφαίρες,
απλά έκαναν λάθος.
Το μυαλό και η ευφυΐα
δε διαπερνούνται από σφαίρες,
δε χάνονται με σκοτωμούς.

Εκατό χρόνια από τη μέρα που γεννήθηκες.
Στη Γρανάδα σου των μυρωδιών και των χρωμάτων,
εκατό χιλιάδες φύλλα πετούν στον αέρα
με τα ποιήματά σου.
Ο κόσμος σκύβει και τα παίρνει στα χέρια του
τα νιώθει μέσα στα δάχτυλά του,
τα τραγουδάει,
τα χορεύει,
είσαι ζωντανός
ή απλά δεν έχεις πεθάνει ποτέ.

Η φωνή σου ακούγεται στο σανίδι
σε γλώσσες που ποτέ δεν ήξερες.
Η ευαισθησία σου άγγιξε
θάλασσες κι ωκεανούς,
οι ζωγραφιές σου πέρασαν μικρές πατρίδες
σαν τη δικιά μου.

Αλήθεια σου λέω, Φεδερίκο.
Ξέρεις ότι εμείς οι δυο
είμαστε χρόνια φιλαράκια.
Τα λέμε μεταξύ μας.
Εχεις φτάσει στην Κύπρο, Φεδερίκο.

Μην προβληματίζεσαι.
Θα νιώσεις όπως και στη Γρανάδα,
μυρωδιές από λεμόνια και πορτοκάλια,
ζέστη να σου στεγνώνει το στόμα,
στενά δρομάκια αποπνιχτικά,
ένας κίτρινος ήλιος να λιώνει την άσφαλτο,
αγάπη κι έρωτας στην αφή του αγέρα,
κάποια ανθρωπάκια με ματωμένα χέρια,
τρύπιες ψυχές.
Ναι, Φεδερίκο,
κι εδώ Μεσόγειος είναι,
δεν κάνεις λάθος.
Θα περάσουμε καλά εμείς οι δυο.
Έχεις φτάσει στην Κύπρο, Φεδερίκο.
Μετά από είκοσι έξι χρόνια.
Καιρός ήτανε, Φεδερίκο.
Επιτέλους.

Κυριακή 6 του Φεβράρη 2000 Λεμεσός